Administracións, grandes compañías e entidades privadas propugnan a transición a un novo modelo económico que busca facer do residuo un recurso. A Comisión Europea estima que as firmas europeas poderían aforrar o equivalente ao 8% da súa facturación, uns 600.000 millóns.
Repensar. Redeseñar. Refabricar. Reparar. Redistribuír. Reducir. Reutilizar. Reciclar. Recuperar enerxía. Son as máximas do concepto multi-r, a base da economía circular, o modelo de crecemento sustentable que busca reducir outro r, o de residuo, á mínima expresión. Nada que ver coa economía lineal, onde todo se limita a producir, usar e tirar, sen máis miramentos.
“Demostrouse que non hai suficientes recursos para soster este sistema. Agora mesmo, o 10% da poboación consume o 80% dos recursos e, ao ritmo de crecemento que levamos, necesitariamos dous ou tres planetas para sostelo. O que se lles pide aos fabricantes é que repensen os produtos e que busquen a máxima utilización dos materiais, de forma que só se considere residuo aquilo que non se pode aproveitar doutro xeito”, argumenta Anabel Rodríguez, directora executiva da Fundación para a Economía Circular, unha entidade que busca difundir as ideas deste novo modelo económico en España.
Aínda que as raíces teóricas se remontan ao século pasado, foi unha viaxe en barco o que acabou por popularizar esta nova filosofía económica. No 2005, a navegante británica Ellen MacArthur, embarcouse nunha volta ao mundo a vela na que, coas provisións medidas ata o extremo, tivo que tirar de enxeño para aproveitar e reutilizar o que en terra serían residuos para buscarlles unha segunda vida e outra utilidade a bordo.
Da experiencia vital naceu cinco anos máis tarde unha fundación, que leva o seu nome e na que se involucraron algunha das maiores corporacións empresariais, como Google, Danone, H&M, Unilever, Nike, Renault e Philips. Porque, como explica Xavier Vence, catedrático de Economía da Universidade de Santiago, a transición cara á economía circular “é unha necesidade ecolóxica, pero tamén unha oportunidade económica, porque permite reaproveitar recursos aínda que sexa necesario redeseñar as cadeas de produción”.
De feito, o grupo de investigación que coordina (Innovación, Cambio Estrutural e Desenvolvemento) foi seleccionado xunto con outros 12 para participar nun proxecto europeo (R2?) que analiza modelos de negocio de éxito no campo da economía circular e paquetes de políticas para impulsar este novo modelo de crecemento na Unión Europea. E é que en Bruxelas se tomaron moi en serio a transición económica. Baixo o título «Pechar o círculo», a Comisión Europea aprobou en decembro do 2015 un ambicioso paquete de medidas que busca non só promover un crecemento sustentable, senón dar un impulso á competitividade e á creación de emprego. Non en van, segundo os cálculos que acompañan o seu informe, as empresas europeas poderían aforrar 600.000 millóns de euros (un 8% da súa facturación anual) reducindo a xeración de residuos e con medidas de deseño ecolóxico ou reutilización.
En España, explica Anabel Rodríguez, “hai cálculos que estiman que se poderían crear ata 400.000 novos empregos, segundo un estudo do Club de Roma”. E eses empregos, ao contrario do que acontece co actual modelo lineal, onde se fabrica en masa e en moitos casos a unha gran distancia do lugar de consumo, están máis fixados ao territorio.
Que se alcancen esas metas de aforro e de emprego dependerá, en boa medida, de que se cumpran os obxectivos fixados por Bruxelas. E España non o ten doado. Por exemplo, entre as metas que se fixan para o 2030 está limitar ao 10% a porcentaxe de residuos urbanos que se poden levar ao vertedoiro. Aínda que hai países como Austria, Dinamarca, Suecia ou Alemaña que xa cumpren dende hai tempo, en España a taxa aínda supera o 50%, porque como explica Rodríguez as facilidades que se dan á vertedura desincentivan a súa redución.
Para pechar a brecha cos países máis avanzados de Europa, a directora da Fundación para a Economía Circular propón políticas de estímulo como un tipo de IVE reducido para os produtos recuperables e a inclusión dos criterios do novo modelo nas compras públicas. “Fai falta pasar das palabras aos feitos”, remarca.
Pechando o círculo
Entre os que xa deron ese paso están algunhas grandes empresas, como Inditex, que na súa aposta pola economía circular lanzou a iniciativa Closing the loop, que ten como obxectivo a reutilización e reciclaxe de produtos téxtiles e calzado. Para iso habilitou puntos de recollida nas tendas para que os clientes poidan depositar alí as garantías que xa non usen, das que poden desfacerse tamén na súa propia casa, entregándoa ao repartidor ao recibir un pedido on-line, ou na rúa, nalgún dos case mil colectores colocados en colaboración con Cáritas.
En total, o ano pasado recolléronse máis de 7100 toneladas de roupa. Unha parte, a que está en mellores condicións, entrégase a entidades sociais para darlle un segundo uso. E a que non admite ese destino recíclase para fabricar novas fibras e tecidos.
Para esporear a acción das empresas fai falta tamén acción por parte das Administracións. En España, Cataluña e o País Vasco van un paso por diante e xa teñen as súas propias estratexias de economía circular, mentres a Xunta traballa na súa. “É importante que Galicia non espere máis, porque aínda que xa non seremos dos primeiros non podemos quedar no vagón de cola”, explica Vence, que recorda que “quen non sexa capaz de adaptarse aos novos estándares vai perder moitas oportunidades”. Os expertos estiman que, de cumprir os obxectivos fixados, España podería crear 400.000 empregos vinculados á economía circular
(Fonte: La Voz de Galicia)