Cando Joelle Pineau chegou á Universidade McGill como profesora en 2004 asumiu que sería académica de por vida. Experta en Intelixencia Artificial (IA), dirixiu un laboratorio de 12 profesores e 200 estudantes, sentou no comité de contratación de Intelixencia Artificial da universidade e especializouse nunha área de investigación coñecida como aprendizaxe de reforzo que non parecía ter ningún futuro comercial.
Pero dez anos despois, o mundo da IA cambiara, e hai dous anos, cando Facebook buscaba alguén que dirixise o seu novo laboratorio de Intelixencia Artificial en Montreal, Pineau aceptou o posto. Nos últimos anos, Facebook, Google, Microsoft e Amazon redobraron os seus esforzos para contratar académicos que lles axuden a difundir os seus produtos, dende coches sen condutor ata altofalantes intelixentes e tradutores con capacidade para aprender.
As estratexias varían dende adquirir e contratar compañías -Google comprou DeepMind por 400 millóns de dólares en 2014, e Twitter Magic Pony por 150 millóns en 2016- a tentar a profesores universitarios con ata dez veces os seus soldos académicos, amplos recursos informáticos e a promesa dunha burocracia limitada. “As firmas tecnolóxicas reaccionaron e saben que para comercializar tecnoloxía de Intelixencia Artificial a longo prazo necesitan investir en I+D”, afirma Pineau. “Facebook, como moitas outras tecnolóxicas ben xestionadas, planificou moito a forma de estruturar estes equipos”.
As universidades non son as únicas institucións que se enfrontan a unha “sangría de cerebros”. OpenAI, unha organización de investigación sen ánimo de lucro, converterase moi pronto nunha empresa privada para recadar “millóns de dólares”, citando a necesidade de ofrecer maiores incentivos financeiros aos investigadores que estaban sendo fichados por Facebook e Google entre outros.
Éxodo ao sector privado
Investigadores independentes expresaron a súa preocupación polo éxodo dos investigadores do ensino ao sector privado, advertindo sobre a escaseza de profesorado e o risco de que as primeiras fases da investigación en IA se limiten a un puñado de empresas. “Actualmente, o poder, a experiencia e os datos están concentrados en mans dunhas cantas empresas”, afirma Yoshua Bengio, profesor da Universidade de Montreal. “Algunhas empresas están a aceptar contratos de corpos militares ou de seguridade, por exemplo, usando a aprendizaxe automática no recoñecemento facial”, afirma.
Nun intento por deter as críticas, as compañías tecnolóxicas empezaron a permitir aos seus académicos estrela manter os seus empregos na universidade mentres traballan para unha empresa a tempo parcial. No caso de Pineau, iso significa investir a metade do seu tempo en dirixir a investigación universitaria, pero renunciou por completo ao ensino. En McGill adoita traballar en proxectos relacionados coa atención sanitaria, polos que recibe financiamento de Google, Samsung e Huawei. Algúns dos seus estudantes xa graduados tamén están asociados agora con Facebook, o que significa que poden acceder á infraestrutura informática e a financiamento do xigante tecnolóxico. McGill e Facebook acordaron que a propiedade intelectual resultante das colaboracións poida ser comercializada por ambas as dúas partes.
Doina Precup, compañeira de Pineau na Universidade McGill e empregada de DeepMind en Montreal, afirma que o acordo é perfecto para os académicos que se atopan na última etapa da súa carreira profesional. “Dende un punto de vista persoal, para min é o mellor dos dous mundos; podo continuar ensinando e asesorando os estudantes pero, ao mesmo tempo, podo gozar deste impresionante ámbito de investigación, onde realizo un traballo que non podería facer na universidade”, afirma.
Maja Pantic, profesora de aprendizaxe automática no Imperial College de Londres, traballa tres días á semana como directora de investigación do centro Samsung AI en Cambridge, onde gaña tres veces máis que na universidade e pode contratar moitos dos seus exalumnos. Pantic xa non ensina en Imperial e centrouse na investigación. “Non podía seguir traballando só no ensino, onde non existen os recursos informáticos, nin podía pagar á xente para que traballase para min, nin tiña o diñeiro para crear procesos, afirma.
Algúns académicos que elixen desenvolver ambas as dúas facetas cren que a súa investigación comercial é tan aberta e colaborativa como os seus proxectos universitarios. “É certo que asinei un contrato de confidencialidade, pero en Silicon Valley iso é algo normal,” afirma Greg Benson, profesor de informática na Universidade de San Francisco e responsable científico de SnapLogic, unha compañía de software de California. “Os académicos de todas estas compañías publican traballos, asisten a conferencias e tamén presentan paneis, aínda que eu consultaría cos meus superiores antes de facelo”.
Outros non están tan convencidos. Pantic describe a situación actual como un “enorme problema”, e engade que existe un “perigo real” de que ese pensamento creativo que ten lugar nas universidades desapareza coa fuga de cada vez un maior número de expertos cara ao sector privado, onde os obxectivos de investigación teñen unha finalidade comercial. Outros expertos en IA suxiren que o sector debería estar regulado para fomentar a competencia e posiblemente protexer a seguridade nacional.
“¿Como vai ter a saúde unha relación profundamente integrada entre os xigantes tecnolóxicos e as universidades?”, pregúntase David Barber, profesor de aprendizaxe automática no University College de Londres. “Como país, ¿está ben ter estas relacións con empresas doutros países? Hoxe podería ser Google ou Facebook, pero cada vez hai máis empresas chinesas que veñen a Reino Unido. ¿Está contento o Goberno con que Huawei ou Baidu teñan esa relación tan similar e estreita coas universidades? “.
(Fonte: Expansión)