A temperatura aumenta 30º C cada quilómetro que se descende baixo terra. Este gradiente térmico, xerado polo fluxo de calor do interior da Terra e a desintegración dos elementos radioactivos na codia, produce enerxía xeotérmica. Preto de 500 centrais en todo o mundo xa a utilizan para xerar electricidade, aínda que en España aínda non hai ningunha.
Non obstante, o subsolo da península ibérica ten capacidade para producir ata 700 xigavatios se se explotase este recurso con sistemas xeotérmicos estimulados (EGS, polas súas siglas en inglés) a entre 3 e 10 quilómetros de profundidade, onde as temperaturas superan os 150º C. Así o confirma un estudo que enxeñeiros da Universidade de Valladolid (Uva) publican na revista Renewable Energy.
“A explotación dun sistema EGS pasa pola inxección dun fluído -auga ou dióxido de carbono- para extraer enerxía térmica da rocha situada uns poucos miles de metros baixo a superficie, e cuxa permeabilidade se mellorou ou estimulou previamente con procesos de fracturación”, explica César Chamorro, un dos autores. “Despois, o fluído quentado lévase arriba á central xeotérmica, onde se produce electricidade, xeralmente mediante un ciclo binario (con intercambio de calor entre a auga e un líquido orgánico), e vólvese inxectar ao depósito nun ciclo pechado”.
Aínda que existen estacións EGS experimentais en países como EE UU, Australia e Xapón, só hai unha conectada á rede: a de Soultz-sous-Forêts en Francia. O resto das centrais xeotérmicas actuais están nas poucas zonas da Terra onde se producen anomalías térmicas e presenza de auga quente a pouca profundidade.
“Non obstante, os recursos EGS distribúense de forma ampla e uniforme, polo que o seu potencial é enorme e podería proporcionar unha potencia significativa a medio ou longo prazo, de forma constante as 24 horas do día”, destaca Chamorro, que compara: “Os 700 GW eléctricos que indica o estudo representan aproximadamente unhas cinco veces a actual potencia eléctrica instalada en España, se sumamos a dos combustibles fósiles, a nuclear e a renovable”.
O potencial técnico e o potencial renovable
“Mesmo se limitamos o cálculo ata os 7 km de profundidade -engade-, o potencial alcanza os 190 GW; e entre os 3 e 5 km sería 30 GW”. Todos estes datos fan referencia ao chamado ‘potencial técnico’, que supón un arrefriamento (mediante auga) de 10º C en rochas que estean polo menos a 150º C para extraer unha fracción de enerxía durante un período de explotación de 30 anos.
Existe outro potencial, o renovable ou sustentable, que só considera a enerxía eléctrica que se podería obter se se aproveitase o fluxo térmico ao ritmo que chega á codia dende o interior da Terra. Este valor é significativamente menor, e no caso de España estímase en 3,2 GW. “Parece pouco, pero é o equivalente a tres centrais nucleares”, apunta o enxeñeiro, quen aclara que o límite de potencia instalable sería un valor intermedio entre o potencial técnico e o renovable.
Segundo o estudo, as rexións nas que se alcanzan maiores temperaturas a menores profundidades, e polo tanto, con maior potencial xeotérmico e susceptibles de estudos máis detallados para o seu desenvolvemento, son Galicia, oeste de Castela e León, Sistema Central, Andalucía e Cataluña. O motivo é que no seu subsolo hai maior fricción entre placas do zócolo e presenza de materiais graníticos. Os resultados son unha referencia a escala rexional, polo que a instalación dunha central xeotérmica nun lugar concreto requiriría estudos máis detallados.
Para estimar as temperaturas a distintas profundidades (dende os 3500 m ata os 9500 m de profundidade) os investigadores partiron do fluxo de calor e temperaturas a 1000 m e 2000 m que ofrece o Atlas de Recursos Xeotérmicos de Europa, así como do datos térmicos da superficie terrestre que facilita a NASA.
Con esta mesma información aplicada a toda Europa os investigadores publicaron outro estudo, na revista Energy, onde comparan os potenciais de cada país. Turquía, Islandia e Francia son os que presentan maior potencial. En conxunto, o potencial técnico do continente supera os 6500 GW eléctricos.
Respecto á implantación da tecnoloxía EGS, os autores recoñecen que aínda hai problemas importantes que se deben investigar, como as técnicas idóneas de perforación, a mellor forma de fracturar a rocha ou como operar ciclos termodinámicos avanzados.
“Pero cando se resolvan poderase pasar da viabilidade técnica alcanzada hoxe á viabilidade económica que permita a súa explotación comercial”, apunta Chamorro. Segundo un informe do Instituto Tecnolóxico de Massachusetts (MIT), cun axeitado investimento en I+D, en 2050 poderíanse instalar 100 GW eléctricos con esta tecnoloxía en EE UU.
“No caso de España, os sistemas EGS tamén poderían ter unha contribución significativa ao mix enerxético nacional, reducindo a dependencia enerxética do exterior e diminuíndo as emisións de gases de efecto invernadoiro,”, conclúe o enxeñeiro.
(Fonte: SINC)